Każdy z nas miał w rękach urządzenie, które pewnego dnia odmówiło posłuszeństwa. Lodówka przestała chłodzić, pralka zatrzymała się w połowie cyklu, a telefon – dotąd wierny towarzysz – nagle w ogóle nie chciał się włączyć. W takich chwilach pojawia się pokusa, by po prostu wynieść sprzęt do śmietnika i udawać, że problem zniknął. Rzeczywistość jest jednak inna: elektronika nigdy nie znika naprawdę. Każdy smartfon, laptop czy telewizor to mieszanka metali, plastiku, szkła i chemikaliów, które będą zalegały w środowisku setki lat. Co gorsza, w środku kryją się baterie pełne substancji szkodliwych dla zdrowia i planety. Z drugiej strony – w tych samych urządzeniach znajdziemy złoto, miedź czy platynę, które można odzyskać i ponownie wykorzystać. Dlatego właśnie temat odpowiedzialnego pozbywania się elektroniki jest tak ważny i coraz częściej staje się elementem codziennych rozmów o ekologii.
Ukryte zagrożenia w starych urządzeniach
Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo niebezpieczny może być zepsuty sprzęt. Wydaje się niegroźny – ot, kawałek plastiku i trochę przewodów. A jednak w środku kryją się elementy, które mogą realnie zaszkodzić środowisku i zdrowiu człowieka.
Najbardziej problematyczne są:
-
baterie i akumulatory – pełne litu, niklu i kobaltu, które w kontakcie z glebą i wodą stają się toksyczne,
-
lodówki i klimatyzatory – zawierają gazy cieplarniane i freony, które przyczyniają się do globalnego ocieplenia,
-
monitory i telewizory – to nie tylko szkło i plastik, ale też ołów i rtęć,
-
płyty główne komputerów i smartfonów – bogate w metale szlachetne, ale też niebezpieczne pierwiastki.
Wyrzucenie takich urządzeń do zwykłego pojemnika na śmieci nie tylko jest nielegalne, ale może też skończyć się realnym skażeniem. W Polsce obowiązuje zakaz wyrzucania elektroniki do koszy komunalnych i choć w praktyce wciąż widzimy sprzęt porzucony przy altankach śmietnikowych, warto wiedzieć, że to prosta droga do mandatu i, co gorsza, do niszczenia środowiska.
Gdzie oddać sprzęt, by zrobić to dobrze
Choć problem wydaje się skomplikowany, w rzeczywistości mamy wiele prostych i darmowych możliwości pozbycia się elektroodpadów. Najważniejsze to wiedzieć, z której skorzystać w danej sytuacji.
-
Przy zakupie nowego sprzętu sklep ma obowiązek odebrać od Ciebie stary – dotyczy to zarówno dużego AGD, jak i mniejszych urządzeń.
-
PSZOK, czyli Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, przyjmuje praktycznie każdy rodzaj elektroniki – od słuchawek po telewizory.
-
Specjalne kosze w sklepach pozwalają oddać baterie, żarówki, ładowarki i inne drobiazgi.
-
Akcje zbiórkowe organizowane w szkołach i instytucjach to sposób na utylizację połączoną z pomocą – wiele z nich wspiera fundacje.
-
Odbiór z domu – w wielu miastach istnieje możliwość zamówienia darmowego odbioru dużego sprzętu przez firmę komunalną.
Każda z tych opcji jest legalna i ekologiczna, a korzystając z nich, masz pewność, że Twój stary sprzęt trafi tam, gdzie zostanie rozebrany i zutylizowany w bezpieczny sposób.
Drugie życie elektroniki
To, że urządzenie jest stare lub zepsute, nie oznacza jeszcze, że nadaje się na złom. Często da się je wykorzystać w inny sposób. Stary smartfon może działać jako dodatkowa kamera IP albo odtwarzacz muzyki w samochodzie. Tablet może stać się cyfrową ramką na zdjęcia albo domowym ekranem sterującym smart home. Nawet akcesoria takie jak kable, myszki czy powerbanki można ponownie użyć lub oddać, by ktoś inny z nich skorzystał.
Coraz większą popularność zdobywa też rynek elektroniki odnowionej. Firmy specjalizujące się w refurbishu odnawiają telefony, laptopy i tablety, a następnie sprzedają je w znacznie niższej cenie, oferując przy tym gwarancję. To korzystne rozwiązanie nie tylko dla środowiska, ale i dla konsumenta – sprzęt dostaje drugą szansę, a my płacimy mniej.
Co z urządzeniami, których naprawdę nie da się uratować
Bywają jednak sytuacje, kiedy dalsze użytkowanie nie ma sensu. Smartfon z uszkodzoną płytą główną, pralka sprzed 20 lat, telewizor plazmowy, którego naprawa kosztowałaby więcej niż nowy model – to przykłady sprzętów, które powinny trafić na recykling. Chowanie ich w piwnicy czy wystawianie pod altanką śmietnikową nie rozwiązuje problemu, tylko przesuwa go w czasie. Tymczasem oddanie do PSZOK-u czy do sklepu to proces szybki i darmowy, a my mamy gwarancję, że sprzęt zostanie rozebrany i zutylizowany zgodnie z normami.
Odpowiedzialność, która zaczyna się od nas
Świadome pozbywanie się elektroniki to część bycia nowoczesnym konsumentem. To nie tylko kwestia prawa i ekologii, ale też bezpieczeństwa – w końcu smartfony i tablety pełne są naszych prywatnych danych, które przed oddaniem do recyklingu należy dokładnie wyczyścić. Warto też pamiętać, że w elektroodpadach kryją się cenne surowce, które dzięki recyklingowi wracają do obiegu zamiast trafiać na wysypisko.
Bycie odpowiedzialnym oznacza też zmianę myślenia – nie wszystko musi być „na chwilę”. Kupując urządzenia, zwracajmy uwagę na ich trwałość i możliwość łatwego serwisowania. Dzięki temu ograniczymy ilość odpadów, które w przyszłości trafią na wysypiska. Nasze wybory naprawdę mają znaczenie – dla planety, dla przyszłych pokoleń, a także dla nas samych, bo mniej elektrośmieci to czystsze środowisko, w którym wszyscy żyjemy.
